بازخوردهای یک کارورز از حضور دو ماهه در بخش جراحی بیمارستان ضیاییان

پوریا روزرخ، دانشجوی رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، که در حال حاضر ماه ششم کارورزی خود را پشت سر می گذارد، در دو ماه اخیر بخش جراحی خود را در بیمارستان ضیاییان گذراند، وی اظهار داشت تفاوت‌های فاحشی که در وضعیت آموزشی و رفاهی کارورزان این بیمارستان در مقایسه با سایر بیمارستان‌ها وجود دارد وی را ملزم کرده تا در مصاحبه ای با خبرنگار مرکز پژوهش های علمی دانشجویان توصیفی از وضعیت این بیمارستان که عمدتا بازخوردهایی مثبت و توام با قدردانی است داشته باشد. نحوه ورود شما به بخش جراحی بیمارستان ضیاییان چگونه بود و چطور شد که این بیمارستان را انتخاب کردید؟  شش ماه قبل و در زمانی که اینجانب در حال انتخاب لاین‌ دوره کارورزی بودم، بخش جراحی بیمارستان سینا را برای خود انتخاب کردم. در آن زمان این بحث مطرح شد که با خواست دانشکده،  احتمالا دو یا سه نفر از کارورزان این لاین باید بخش جراحی خود را به جای بیمارستان سینا در بیمارستان ضیاییان بگذرانند. موردی که با توجه به اختصاص داشتن این بیمارستان به کارورزان پردیس بین‌الملل و برداشتی که از سطح پایین آموزش آن وجود داشت،  از یک سو برخورد نسبتا سرد و توام با مخالفت کارورزان را در پی داشت  طوری که اکثرا مایل نبودند جراحی پرطرفدار سینا را با این بیمارستان جابه‌جا کنند، و از سوی دیگر اصرار برخی مسئولان آموزشی بر آن بود که این جابه‌جایی می‌بایست رخ دهد و انجام آن به نفع کارورزان است. این‌جانب به همراه یکی از کارورزان ورودی ۸۷ ، خانم دکتر حنیفی‌ها  تصمیم گرفتیم تا به دلیل بازخوردهای مثبتی که از سوی برخی دوستان خود در پردیس بین‌الملل دریافت داشته بودیم و نیز به دنبال توصیفی که از بیمارستان ضیاییان از سوی مسئولان مربوطه و باالاخص آقای دکتر عمادی شنیده بودیم، حضور داوطلبانه در این بیمارستان را بررسی نماییم. به همین دلیل یک بار داوطلبانه به این مرکز رفته و پس از بررسی وضعیت رفاهی و بازخورد گرفتن از کارورزان قبلی این مرکز و نیز کادر پرستاری آنجا، تصمیم گرفتیم تا داوطلبانه جراحی خود را در این مرکز بگذرانیم. این مهم را با مسئولان دانشجویی مربوطه در میان گذاشته و با تایید ایشان انتخاب ما نیز قطعی شد. در ابتدا قرار بود سه کارورز به بیمارستان ضیاییان بروند اما به دلایلی که برای ما مشخص نشد، حضور کارورز سوم در دوره ما منتفی گشت و نهایتا بنده و دکتر حنیفی‌ها بخش جراحی خود را از تاریخ ۱۵ مرداد ماه در بیمارستان ضیاییان آغاز کردیم.   آقای روزرخ،  وضعیت رفاهی بیمارستان ضیاییان چطور دیدید؟ بیمارستان ضیاییان یکی از بیمارستان‌های جنرال دانشگاه علوم پزشکی تهران است که هر چند به بزرگی مراکزی چون بیمارستان امام خمینی (ره) یا حتی شریعتی نیست ولی تمامی بخش‌های روتین و نیز بخش‌هایی چونICU ،CCU، اتاق عمل، درمانگاه‌های صبح و عصر را دارا می‌باشد. بیمارستان تا کمی قبل به آموزش دانشجویان و کارورزان پردیس بین‌الملل اختصاص داشت و مدتی است که برای آموزش تمامی کارورزان و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران به کار می‌رود، وضعیت رفاهی این بیمارستان را می توانم بدین صورت شرح دهم: • دسترسی مکانی به بیمارستان: بیمارستان ضیاییان در غرب اتوبان نواب و در خیابان ابوذر واقع است. فاصله بیمارستان با اتومبیل از میدان قزوین ۱۰ دقیقه است. دسترسی فیزیکی به آن از طریق کوی دانشگاه و با وسائل نقلیه عمومی نیز بدون صرف زمان زیاد فراهم است. • پارکینگ: بیمارستان فضای فیزیکی نسبتا مطلوبی دارد. کارورزان امکان به داخل آوردن خودرو از صبح روز کشیک تا صبح روز بعد را دارند ولی در سایر اوقات باید خودروی خود را در خارج از بیمارستان پارک کنند. لازم به ذکر است در جلوی بیمارستان فضای فیزیکی مناسب جهت پارک خودرو وجود داشته و ضمنا بیمارستان با یک کارواش در نزدیکی خود قرارداد دارد تا در صورت نیاز کارورزان خودروی خود را بدون هزینه در آن کارواش پارک نمایند. • پاویون: در حال حاضر پایویون کارورزان آقا در کنار پاویون اساتید واقع شده که در ساختمانی مجزا از بخش‌های اصلی واقع است. پاویون کارورزان خانم جدا از این مجموعه و در ساختمان اصلی است تا ایشان نیازی به ورود به حیاط جهت تردد به بخش‌ها نداشته باشند. وضعیت رفاهی پاویون حقیقتا بسیار بهتر از پاویون‌های مراکز دیگر و حتی پاویون بزرگی نظیر بیمارستان امام خمینی (ره) است. اتاق‌ها برای سه الی ۴ نفر کارورز ظرفیت دارد، فضای فیزیکی مناسبی دارد. یخچال، چای‌ساز، کمد و سرویس بهداشتی مجزا  و حمام در هر اتاق فراهم است. اتاق‌ها هر روز صبح توسط یک خدمتکار مقیم در پایون تمیز می‌شود. در کنار پاویون یک آشپزخانه نسبتا مجهز با محل کوچکی جهت صرف غذا وجود دارد که ۲۴ ساعته برای پزشکان قابل دسترسی است. • غذا: کیفیت غذای بیمارستان مناسب است و کارورزان به محض ورود به بخش‌ها، در تمام روزها امکان استفاده از ناهار و شام بیمارستان را دارند. ظهرها، ناهار کارورزان نظیر اساتید به پایون آورده شده اما شب‌ها می‌بایست شام را در سلف بیمارستان میل کرد. به طور کلی، وضعیت رفاهی بیمارستان ضیاییان بسیار مناسب است و در صورت بروز کوچکترین مشکلی، مسئولان بیمارستان همکاری جدا مناسبی جهت ارتقای آن دارند. صادقانه، تفاوتی بین پزشکان متخصص و کارورزان از جهت دسترسی به امکانات رفاهی وجود ندارد که این مهم جای تقدیر بسیار دارد. شرح وظایف کارورزان در بخش جراحی بیمارستان ضیاییان چیست؟  شاید باورش سخت باشد اما بیمارستان ضیاییان دستیار ندارد و کارورز در آن نقش یک دستیار سال اول را ایفا می‌کند! تمامی مسئولیت‌هایی که یک دستیار سال اول در بیمارستان بر عهده دارد، از جمله ویزیت بیماران بخش (شامل نوشتن سیر بیماری و دستورات دارویی)،‌ ویزیت بیماران درمانگاه، پاسخ‌گویی به مشاوره‌هایی که از بخش‌های مختلف و نیز اورژانس با سرویس جراحی داده می‌شود و هر وظیفه روتین درمانی دیگری بر عهده کارورز است. ذکر چند نکته در این جا حائز اهمیت است: • آیین‌نامه‌ای در بیمارستان وجود دارد که دستورات دارویی نوشته شده توسط کارورز در پرونده‌های بیماران را برای کادر پرستاری الزامی می‌کند. • هر کارورز مهری دارد و ثبت این مهر در پای برگه‌های مشاوره، به معنای پاسخگویی سرویس جراحی به آن مشاوره است. • داروخانه بیمارستان با مهر کارورز به بیماران دارو می‌دهد. • حضور در اتاق عمل و انجام برخی اقدامات نظیر بخیه زدن، کمک به جراح در حین عمل و حتی انجام مستقل و تحت نظارت برخی عمل‌های سرپایی و سبک جزو وظایف کارورزان جراحی است. وضعیت آموزش نظری کارورزان در بخش جراحی بیمارستان را چگونه ارزیابی کردید؟  در طول حضور ما در بخش جراحی بیمارستان ضیاییان، موارد متعددی وجود داشت که ما را از آموزش نظری درس جراحی و حتی حوزه‌هی دیگر بهره‌مند می‌ساخت: • کلاس‌های برگزار شده توسط اساتید: با وجود آنکه ما دو کارورز در بخش جراحی بودیم ولی برای ما دو نفر نیز کلاس‌های منسجمی توسط اساتید بخش جراحی برگزار کشت. این کلاس‌ها بیشتر مباحث کاربردی و عملی را شامل می‌شد. هر هفته بین یک تا دو کلاس یک ساعته برای ما برگزار شد و مباحث شایع نظیر درد شکم، تروما، دستورات دارویی بخش جراحی و انجام مداخلاتی نظیر بخیه زدن، کارگذاری چست‌تیوب، انتوبه کردن و … به ما آموزش داده شد. • آموزش بر بالین بیمار: هر روز یکی از اساتید وظیفه داشت تا بیماران بخش را راند کرده و موارد جالب از نظر آموزشی را بر بالین بیمار به آموزش دهد. علاوه بر آن، هر استاد روزانه بیماران خود را نیز ویزیت می‌نمود که خالی از آموزش برای ما نبود. • کنفرانس‌های هفتگی: در صبح روزهای دوشنبه و چهارشنبه کنفرانس‌ مشترک بیمارستان برگزار می‌شد که در آن برخی موضوعات جالب که تلاش می‌شد مشترک بین رشته‌های مختلف باشد به جمع ارائه می‌گشت. گاه مسئولیت این ارائه را خود کارورزان و دانشجویان بر عهده داشته و گاه مباحثی از سوی اساتید مختلف به بحث گذاشته می‌شد. • حضور در کنفرانس هفتگی بیمارستان سینا: یکی از اقدامات جالب بخش جراحی، حضور کارورزان به همراه جناب آقای دکتر داوری – ریاست بخش – در کنفرانس هفتگی بیمارستان سینا در روزهای سه‌شنبه بود. با توجه به کاربردی بودن بیماران مطرح شده در این کنفرانس و آموزنده بودن رویکرد اساتید به این بیماران، حضور در این کنفرانس بار آموزشی بسیار مناسبی داشت. لازم به ذکر است در صبح روز کنفرانس، خودرویی از سوی بیمارستان ضیاییان ما را به مرکز سینا برده و سپس بازمی‌گرداند. بدین ترتیب تردد بین این دو بیمارستان بر عهده کارورزان نبود.   وضعیت آموزش عملی کارورزان در بخش جراحی بیمارستان ضیاییان را چطور دیدید؟  شاید پررنگ‌ترین نقطه قوت بخش جراحی بیمارستان ضیاییان را بتوان آموزش عملی آن دانست. زمانی که شما اختیارات درمانی لازمه را از سوی بیمارستان دریافت داشته و به همان نسبت مسئول درمان بیمار شناخته می‌شوی، بیشترین تلاش را برای یادگیری مهارت‌های عملی به کار خواهی بست. در این بین ذکر چند نکته حايز اهمیت است: • نوشتن دستورات دارویی و پاسخ‌گویی به مشاوره‌ها، یکی از فراوان‌ترین و در عین حال مهمترین اقداماتی بود که در بخش جراحی انجام دادیم. • حضور در اتاق عمل و انجام برخی وظایف نظیر بخیه زدن و نیز انجام چند عمل سرپایی در ضمن نظارت اساتید بار آموزشی بسیار مناسبی برای مهارت‌های عملی داشت. • برخی مداخلات نظیر کارگذاری چست‌تیوب و نیز انتوبه‌سازی بیماران در اتاق عمل به کرات به کارورزان سپرده شد. • کادر پرستاری همکاری مناسبی برای آموزش دادن مهارت‌های پایه پرستاری نظیر رگ‌گیری و … به کارورزان داشتند. • انجام برخی وظایف نظیر تعویض پانسمان و شست‌وشوی آن بر عهده کادر پرستاری بوده و تنها در مورد بیمارانی با مشکلات ویژه این وظایف از سوی استاد به کارورز واگذار شد. • کارگذاری سوند، NG-tube و موارد مشابه با دستور کاروز و توسط کادر پرستاری انجام می‌شود. آیا از کشیک‌های جراحی در بیمارستان ضیاییان راضی بودید؟  ماکزیمم تعداد کشیک‌های کارورزان جراحی در بیمارستان ضیاییان هشت کشیک است. این هشت کشیک در شب‌هایی خواهد بود که جراحان هیئت‌علمی بیمارستان کشیک هستند و اگر تعداد کشیک‌های این اساتید کمتر از مجموع کشیک‌های کاروزان باشد، در آن صورت می‌بایست کارورزان کشیک‌های برخی دستیاران فوق‌تخصصی جراحی را که برخی شب‌ها کشیک هستند، پوشش دهند. البته در این شب‌ها نیز یک استاد آنکال خارج از بیمارستان بر اقدامات دستیار و کارورز نظارت خواهد داشت.  از ظهری که کشیک آغاز می‌شود، معمولا کارورز می‌بایست در درمانگاه عصر یکی از اساتید که مقیم جراحی همان روز نیز هست، حضور یابد. درمانگاه یکی دو ساعتی به طول می‌انجامد و سپس کاروز آنکال خواهد بود تا اگر بیماری در اورژانس یا بخش‌ها نیاز به مشاوره یا خدمتی داشت با او تماس گرفته شود. نیاز به حضور دائم در بخش و اورژانس نیست. پس از آنکه مشاوره‌ای به شما اعلام شد، روال منطقی آن است که بیمار را ویزیت نموده و وضعیت او را به اطلاع استاد آنکال برسانید تا وی بیمار را با همکاری شما تعیین تکلیف نماید. با این حال در دو ماهی که در بیمارستان ضیاییان گذراندیم، به تدریج این شهامت را به دست آوردیم که بیماران را در گام اول شخصا مدیریت نموده، آزمایش‌ها و عکس‌برداری‌های لازم  را درخواست کرده و حتی بیمار را بستری نماییم و پس از انجام امورات اولیه وضع بیمار را به استاد اطلاع دهیم. این همان شهامت و مهارتی بود که با دیدن تعداد بالای بیماران با شکایت مشابه (عموما درد شکم و تروما) به دست آمد. بارها پیش آمد که بیماری در نیمه‌های شب به اورژانس می‌آمد و ما به عنوان کارورزی که قصد بستری بیمار و پایدار نگه داشتن او تا صبح جهت معرفی به استاد را داشتیم، شبانه انگیزه پیدا می‌کردیم تا مبحثی را از روی کتاب مطالعه کرده و دستورات دارویی رایج آن را مرور کنیم. نحوه تعامل اعضای محترم هیئت‌علمی و کادر پرستاری با کارورزان جراحی چگونه بود؟  جای بسیار تقدیر و تشکر دارد که برخورد اعضای هیئت‌علمی، کادر پرستاری و حتی کارکنان دیگر بیمارستان با شما به عنوان یک کارورز، مشابه یک پزشک است. هیچ کس شان شما را زیر سوال نمی‌برد و برخوردی خارج از چهارچوب احترام متقابل و نیز مسئولیت‌پذیری که بر دوش کارورز است با او صورت نمی‌گیرد. در صورتی نیز که این خطوط قرمز رد شود، امکان پیگیری آن توسط مسئولان بیمارستان وجود دارد و اتفاقا بسیار پیگیری آن را جدی تلقی می‌نمایند. هیچ کس دانش شما را زیر سوال نمی‌برد، وظایفی دون شانتان را از شما نمی‌خواهد و همه چیز محیاست تا هر کس همانقدر که از مهارت‌های اخلاقی و علمی بهره‌مند است، خود را به عنوان یک پزشک حاذق در میان اعضای بیمارستان معرفی نماید. آیا درخواست یا پیشنهادی به مسئولان آموزش دوره کارورزی دارید؟  بعید می‌دانم حدس زدن آنچه در اینجا می‌خواهم از محضر اساتید و مسئولان مربوطه  استدعا کنم، دشوار باشد. امیدوارم هم‌عقیده باشید که جای مراکزی مثل بیمارستان ضیاییان در برنامه آموزشی کارآموزان و بالاخص کارورزان دانشگاه بسیار بسیار خالی است. ضیاییان به من کارورز آموخت که می‌توانم در بخشی به جای منشی‌گری، طبابت را تمرین کنم و به من فهماند که پزشکی مسئولیت دارد و به دوش گرفتن این مسئولیت با انجام وظایف دفتری روتین کاروزان و حتی با مطالعه کتاب‌های رفرانس و دیدن بیماران پیچیده با مشکلات عجیب و غریب بیمارستان‌های ریفرال دانشگاه چندان محقق نخواهد شد. امیدوارم و از صمیم قلب استدعا میکنم تا مراکزی مشابه ضیاییان برای کاروزان در نظر گرفته شود و این گروه به جای حضور در بعضی بخش‌ها که مسئولیت‌هایی به غایت نامحدود را به آن‌ها تحمیل می‌کند، حداقل یک بخش را در این مراکز بگذرانند. امیدوارم رویکرد دانشگاه بر این نباشد که حتی این مراکز نیز آنطور که متاسفانه برخی شنیده‌های من در این دو ماه بر آن بود به زودی پذیرای دستیاران تخصصی و فوق‌تخصصی شود. از سوی دیگر، شاید تبدیل ساختن مراکز بزرگتری چون بیمارستان‌های امام خمینی (ره)، شریعتی، سینا، مرکز طبی کودکان و … به بخش‌هایی کارورزمحور، نظیر ضیاییان، سخت و حتی محال باشد؛ اما قطعا بی‌شمار است مواردی که می‌شود در این مراکز نیز اصلاحاتی هر چند کوچک به عمل آورد و حضور در آن‌ها را برای کارورزان مفیدتر و قابل تحمل‌تر کرد. مسلما این اصلاحات جز با خواست، دغدغه و همت اسایتد گران‌قدر ما اعمال نخواهد گشت.   و در پایان اگر صحبتی دارید بفرمایید؟  در پایان لازم می‌دانم تا پیش از هر چیز مراتب تقدیر و تشکر خود را از اساتید بزرگوار بخش جراحی بیمارستان ضیاییان‌، خانم دکتر خراسانی، خانم دکتر جهان‌گیری، آقای دکتر میرزایی، آقای دکتر اسفندیاری و نهایتا ریاست محترم بخش جراحی، آقای دکتر داوری به جای آورم. بی‌شک بدون زحمات این اساتید بزرگوار و بالاخص به جز با دلسوزی‌ها و تلاش‌های دائمی آقای دکتر داوری در راستای ارتقای وضعیت آموزش نظری و عملی کارورزان در این بخش، وضعیت مناسب آموشی که ما در دو ماه اخیر شاهد آن بودیم، حاصل نمی‌شد. امیدواریم که این بازخورد کوچک، حداقل جبرانی برای زحمات اساتید بزرگوار ما در بخش جراحی بیمارستان ضیاییان باشد.   دوم آنکه وضعیتی تقریبا مشابه با بخش جراحی، در بخش‌های آموزشی دیگر این بیمارستان از جمله بخش اطفال نیز وجود دارد. هم‌زمان با ما گروهی از کارورزان دانشگاه تهران نیز در بخش اطفال بیمارستان ضیاییان حضور داشتند که بازخوردهای دریافتی از ایشان نیز چندان متفاوت با بازخوردهای ما از بخش جراحی نبود.    و نهایتا، لازم به یادآوری است که علی‌رغم ذکر نقات قوت بالا در مورد بیمارستان ضیاییان، این بیمارستان نیز مانند مراکز آموزشی دیگر خالی از ایراد و نقاط ضعف نیست. چه در امور آموزشی، چه در امور رفاهی و چه حتی در امور اجرایی بیمارستان موارد متعددی وجود دارد که جا برای ارتقا دارد. قطعا هم بنده و هم خانم دکتر حنیفی‌ها وظیفه خود ‌می‌دانیم تا این نقاط ضعف را نیز با مسئولان مربوطه بیمارستانی و دانشگاهی در میان گذاشته و بازخوردهای شفاهی و کتبی خود را به ایشان منتقل نماییم. از سوی دیگر، این گفتگو به هیچ عنوان به جهت نفی زحمات اساتید و دستیاران بخش‌های جراحی در بیمارستان‌های دیگر دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام نشده است. بی‌شک صرف حضور در محیط بیمارستان‌هایی چون امام خمینی (ره)، شریعتی و سینا و نیز بهره‌مندی از محضر اساتید این بیمارستان‌ها موجب افتخار هر دانشجوی پزشکی بوده، هست و خواهد بود؛ لکن امید است با درایت اساتید و مسئولان، تلاش شود تا از زمان صرف شده کارورزان در این مراکز استفاده آموزشی بهتری به عمل آید. آرزو دارم روزی تمامی بیمارستان‌های آموزشی ما در دانشگاه علوم پزشکی تهران، علاوه بر تربیت ایده‌آل دستیاران تخصصی و فوق تخصصی، محلی کم‌نظیر برای تربیت کارورزان و کارآموزان نیز به شمار آیند.