بسیج ملی کنترل فشار خون

طرح غربالگری کشوری فشار خون در منطقه تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران کلید خورد از تمامی دانشجویان و پرسنل و اساتید دانشگاه دعوت می گردد تا با پر کردن فرم مربوطه در اجرای این طرح بزرگ همکاری کنند. فرم غربالگری کشوری فشار خون فشارخون؛ قاتل خاموش فشارخون از آن بیماری هایی نیست که بتوانید یک بار آن را درمان کنید و بعد با خیال آسوده پی کار و زندگی تان بروید. این بیماری برای همیشه نیاز به مراقبت و توجه دارد. v\:* {behavior:url(#default#VML);} o\:* {behavior:url(#default#VML);} w\:* {behavior:url(#default#VML);} .shape {behavior:url(#default#VML);} تعریف، علل، تشخیص اسمش را گذاشته اند «قاتل خاموش»؛ بس که بی سر و صدا پیشرفت می کند و آرام آرام کار را به جاهای باریک می کشاند. عوارضی هم که ایجاد می کند یکی دوتا نیست؛ سکته قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی، نارسایی کلیوی، آنوریسم (اتساع عروقی)، تخریب شبکیه چشم و ... بله.. از فشارخون حرف می زنیم؛ مشکل شایعی که از هر 5 بزرگسال در جهان، یک نفر به آن مبتلاست. فشارخون یعنی چه؟ فشارخون، فشاری است که از طرف خون به سطح داخلی رگ های بدن وارد می شود. اما وقتی می گوییم کسی فشارخون دارد یا به «بیماری فشارخون» مبتلاست، منظورمان این است که فشارخون شریانی آن فرد از حد طبیعی بالاتر رفته است. به عبارت بهتر، فرد دچار «فشارخون بالا» یا «پرفشاری خون» شده است. چرا فشارخون بالا می رود؟ معمولا دلیل آن معلوم نیست. در بیش از 90 درصد موارد، علت فشارخون بالا مشخص نیست. به این موارد «فشارخون اولیه» می گویند که معمولا به مرور زمان و با افزایش سن ایجاد می شود. اما علت 5 تا 10 درصد از فشارخونها معلوم است و معمولا مشکلی مانند بیماریهای کلیه، تومورهای غده فوق کلیه و بیماریهای مادرزادی قلب، باعث بروز این نوع فشارخون می شود که «فشارخون ثانویه» نام دارد. چه عواملی بر فشارخون موثرند؟ سن : با افزایش سن، خطر بروز فشارخون بالا بیشتر می شود. افزایش فشارخون در اوایل میانسالی در بین مردان بیشتر است اما زنان، بعد از یائسگی بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند . نژاد : این بیماری در سیاه پوست ها شایع تر است . سابقه خانوادگی : اگر یک یا چند نفر از اعضای خانواده تان به فشارخون بالا دچار باشند، با احتمال بیشتری به این بیماری مبتلا خواهید شد . اضافه وزن : هرچه وزنتان بیشتر باشد، به این بیماری نزدیک ترید. پس اگر اضافه وزن دارید، حتما به فکر کاهش وزن باشید . کم تحرکی : هرچه کم تحرک تر باشید، تعداد ضربان های قلبتان بیشتر و انقباضات قلبی تان شدیدتر بوده و نیروی بیشتر به رگهایتان وارد می شود و طبیعتا' فشارخونتان بالاتر می رود . استعمال دخانیات و الکل : مواد شیمیایی داخل تنباکو دیوارۀ شریانها را تنگ کرده و فشارخون را بالا می برند. الکل نیز با آسیب به قلب باعث افزایش فشارخون می شود . مصرف بیش از اندازه سدیم : وقتی از سدیم حرف می زنیم، درواقع از نمک طعام صحبت می کنیم که باعث می شود کلیه ها آب کمتری دفع کنند و به این ترتیب مایع زیادی در بدن محبوس می شود. این احتباس آب، باعث افزایش حجم خون و درنتیجه، افزایش فشارخون خواهد شد . مصرف کمتر از اندازه پتاسیم : در بدن ما، بین سدیم و پتاسیم، تعادلی برقرار است که اگر این تعادل به هم بخورد یعنی میزان پتاسیم بدنتان پایین بیاید و میزان سدیم بالا برود شما در معرض خطر فشارخون بالا قرار خواهید گرفت . استرس : استرس فشارخون را به طور موقت اما شدید، افزایش می دهد. پس تا می توانید از عوامل استرس زا دوری کرده و آرامش خود را حفظ کنید . سایر عوامل : کلسترول بالا، دیابت، بعضی بیماریهای کلیوی، حاملگی، وقفه تنفسی حین خواب و برخی عوامل دیگر نیز احتمال بروز فشارخون را افزایش می دهند . افزایش فشارخون چه خطراتی دارد؟ وقتی فشار وارده بر دیواره داخلی شریانها زیاد شود، شریان آسیب دیده و به دنبال آن، عضو مربوطه نیز آسیب می بیند. افزایش فشار بر دیواره شریانها باعث سخت شدن دیواره آن می شود که در زبان عامیانه به آن «تصلب شرایین» می گوییم. تصلب شرایین به مرور زمینه ساز حمله قلبی و دیگر مشکلات عروقی خواهد شد. متسع شدن رگها (آنوریسم)، سکته مغزی، نارسایی کلیه ها، پارگی رگهای شبکیه چشم و از دست دادن بینایی، نارسایی قلبی، اشکال در سوخت و ساز بدن، تاثیر بر فرآیندهای تفکر، حافظه و یادگیری، اختلال شناختی و زوال عقل، همگی از عوارض بالا بودن طولانی مدت فشارخون و کنترل نکردن آن است. از کجا بفهمیم فشارخونمان بالا رفته یا نه؟ متاسفانه این بیماری، هیچ علامت خاصی ندارد و به همین دلیل است که از آن با عنوان قاتل خاموش و بی سروصدا یاد می کنند. تنها تعداد اندکی از مبتلایان ممکن است در مراحل اولیه بیماری دچار سردردهای گنگ، سرگیجه یا خون دماغ شوند. اما در بیشتر موارد، این علائم زمانی ایجاد می شوند که فشارخون حسابی بالا رفته و کار به جاهای باریک کشیده است. فشارخون طبیعی چند است؟ فشارخون در قالب دو عدد بیان می شود: فشارخون سیستولیک که اگر کمتر از 120 میلی متر جیوه یا 12 سانتی متر جیوه باشد طبیعی است. فشارخون دیاستولیک که اگر کمتر از 80 میلی متر جیوه یا 8 سانتی متر جیوه باشد طبیعی است.  نکته مهم: باید توجه داشت که فقط با یک بار اندازه گیری فشارخون، نمی توان گفت فردی به فشارخون بالا مبتلا هست یا خیر. بلکه باید فشارخون را در چند نوبت و در موقعیت ها و زمانهای مختلف اندازه گرفت. به علاوه رعایت یک سری شرایط قبل از اندازه گیری فشارخون نیز ضروری است تا بتوان به عدد واقعی فشارخون رسید. جدول زیر به شما کمک می کند بعد از اندازه گیری، ببینید از نظر فشارخون، در چه شرایطی قرار داشته و آیا لازم است برای درمان به پزشک مراجعه کنید یا خیر. جدول  فشار خون نکاتی در مورد اندازه گیری فشارخون فشارخونتان را دو بار اندازه بگیرید. زیرا در اولین اندازه گیری، ممکن است به علت اضطراب، فشارخون بالا باشد. دومین اندازه گیری معمولا به فشارخون واقعی نزدیک تر است. از بادکردن مکرر بازوبند خودداری کنید؛ این کار روی مقدار فشارخون تاثیر می گذارد و به طور کاذب، فشارخون دیاستول را بالاتر و فشار سیستولی را پایین تر نشان میدهد. فشارخون طبیعی در طول شبانه روز متغیر است. گاهی لازم است فشارخون در زمان های مختلف شبانه روز اندازه گیری شود؛ خصوصا وقتی فشارخون بالا تشخیص داده می شود. در سالمندان، فشارخون باید در هر دو دست اندازه گیری شود و اگر فشارخون در دو بازو متفاوت بود، فشارخون بالاتر باید مدنظر قرار بگیرد. در خانم های باردار، فشارخون باید در حالت نشسته اندازه گیری شود. در بارداری استفاده از فشارنج دیجیتالی مناسب تر است. در بیمارانی که داروهای پایین آورنده فشارخون مصرف می کنند، زمان مطلوب برای اندازه گیری فشارخون، بستگی به زمان بندی مصرف داروها دارد. با پزشک خود در این مورد صحبت کنید و هنگام ثبت عدد فشارخون، زمان مصرف دارو را هم ثبت و به آن اشاره کنید. برای تایید فشارخون بالا، لازم است  پزشک یا مراقب سلامت، در طول چند هفته یا چند ماه در موقعیت های جداگانه و شرایط مختلف، چندین بار (حاقل سه بار) فشارخون فرد را اندازه بگیرد تا بتواند با توجه به نتایج، در مورد ابتلای فرد به فشارخون بالا تصمیم بگیرد. افرادی که ضربان قلب نامنظم دارند، به علت احتمال برآورد نادرست فشارخون نباید در منزل فشارخونشان را اندازه گیری و پایش کنند.  راهنمای اندازه گیری فشارخون نيم ساعت قبل از اندازه گیری فشار خون، کافئین(قهوه و چاي)، الکل، سیگار و قلیان مصرف نکرده باشید. نیم ساعت قبل، فعاليت بدني شديد انجام نداده باشید. ناشتا نباشید. هنگام اندازه گيري فشارخون، مثانه­تان خالي باشد. قبل از اندازه گیری فشارخون، در وضعیت راحت و آرام قرار بگیرید. پنج دقيقه قبل از اندازه گیری، استراحت کرده و با هیجان صحبت نکنید. ترجیحا لباسی بپوشید که آستین گشاد داشته باشد.  فشارخون بالا، به مراقبت مادام العمر نیاز دارد و شامل «درمان دارویی» و «اصلاح شیوۀ زندگی» است. از دست خودمان چه کمکی بر می آید؟ متاسفانه فشارخون از آن بیماری هایی نیست که بتوانید یک بار آن را درمان کنید و بعد با خیال آسوده پی کار و زندگی تان بروید. این بیماری برای همیشه نیاز به مراقبت و توجه شما دارد. از طرفی مصرف دارو، تنها بخشی از درمان بیماری فشارخون است. اگر به این بیماری دچار هستید باید سبک و سیاق زندگی تان را هم تغییر دهید. برای آنکه فشارخونتان را برای همیشه تحت کنترل داشته باشید به این توصیه ها عمل کنید: تغذیه تان را اصلاح کنید باید به یک برنامه غذایی هدفدار و مخصوص بیماران مبتلا به فشارخون رو بیاورید. بهترین رویکرد غذایی برای شما، مصرف میوه، سبزی، حبوبات و مواد غذایی سبوس دار و لبنیات کم چرب است. مصرف پتاسیم را هم باید بیشتر کنید (پتاسیم در برخی میوه ها و سبزی ها مثل موز، آلوخشک، انگور، هویج، بادمجان و ... وجود دارد). درمقابل، مصرف نمک (سدیم) را باید به حداقل برسانید. همین طور مصرف چربی، مخصوصا چربی اشباع شده را کم کنید. (چربی اشباع در گوشت قرمز، شیرپرچرب، خامه و کره به فراوانی یافت می شود)   وزن تان را کم کنید اگر اضافه وزن دارید حتما باید وزن کم کنید. حتی کاهش وزن به میزان 2 کیلوگرم هم اثر فوق العاده ای بر فشارخونتان خواهد داشت. ورزش هم یادتان نرود. تنش زدایی کنید بیش از اندازه کار نکنید. فکرهای منفی  و مزاحم را دور بریزید. سعی کنید روابط دوستانه خود را با دیگران گسترش بدهید و صبور و خوش بین باشید. خواب کافی را فراموش نکنید و تا جایی که می توانید استرس و اضطراب را از خود دور کنید و تمرین کنید که همیشه آرام و عمیق نفس بکشید. فشارخون خود را در خانه اندازه بگیرید این کار باید طبق یک روال ثابت انجام بگیرد. اندازه گیری فشارخون در خانه، این فایده را دارد که فشارخون اندازه گیری شده به اندازۀ واقعی آن، بسیار نزدیک است و تحت استرس و خستگی افزایش نیافته است. دور الکل و سیگار خط بکشید مصرف الکل بر قلب اثر می گذارد و باعث افزایش فشارخون می شود. سیگار نیز به دیواره شریان ها صدمه شدیدی می زند و روند سفت شدن آنها را تسریع می کند. قطع مصرف این دو، برای کنترل بهتر فشارخون، ضروری است. به طور مرتب نزد پزشک بروید در درمان بیماری فشارخون، یک تیم درمانی دونفره وجود دارد که اعضای آن را، شما و پزشک تان تشکیل می دهید. پس تک روی نکنید و هرگز خودسرانه دارو نخورید یا دارویتان را قطع نکنید. داروهایتان را درست مصرف کنید دارو را طبق دستور و راس ساعت مقرر، مصرف کنید. اگر عوارض دارو یا هزینه های تامین آن، آزار دهنده است، خودسرانه دارویتان را قطع نکنید. این کار حتما باید زیر نظر پزشک باشد. چگونه در بسیج ملی کنترل فشارخون، مشارکت کنیم؟ اگر 30 سال یا بیشتر سن دارید (متولد قبل از 29 اسفند 68) یا مبتلا به بیماری کلیوی هستید می توانید در این بسیج مشارکت کنید. خانم های باردار در هر سنی که باشند نیز ضروری است در این بسیج شرکت کنند. این بسیج در سراسر کشور اجرا می شود بنابراین هر ایرانی و غیرایرانی که ساکن ایران است می تواند در بسیج شرکت نماید. بدیهی است همراهی و مشارکت شما عزیزان است که به برنامه ریزان وزارت بهداشت این امکان را می دهد تا برای سلامت همه آحاد جامعه و نسل حال و آینده، بهترین برنامه ها را تدوین و اجرا کنند. اگر برایتان امکان دارد که در خانه فشارخونتان را به طور صحیح و با توجه به نکاتی که در این مطلب خواندید، اندازه بگیرید، به سامانه ثبت فشارخون  به نشانی زیر مراجعه کرده و عدد فشارخونتان را ثبت کنید. https://salamat.gov.ir در غیر این صورت، به نزدیک ترین پایگاه سلامت(در مناطق شهری)، خانه بهداشت (در مناطق روستایی) یا مرکز خدمات جامع سلامت، یا یکی از ایستگاه های موقت ثبت فشارخون که بصورت ثابت یا سیار در مدت اجرای این بسیج راه اندازی و فعال شده، مراجعه کرده و فشارخون خود را به طور رایگان، اندازه بگیرید. تنظیم: سارا نعیمی منابع: بسته آموزشی فشارخون، دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی- پیش نویس طرح اجرایی بسیج ملی کنترل فشارخون بالا نسخه 6.2 / 21 اردیبهشت 1398 جمع آوری و تهیه: گروه آموزش وارتقای سلامت، معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، 1398